6736 sayılı Kanun uyarınca mükelleflerin gelir ve kurumlar vergisi matrahlarını artırmaları halinde ilgili vergilendirme dönemleri için gelir ve kurumlar vergisi incelemesi; gelir stopaj, kurumlar stopaj ve katma değer vergisinde ise vergi artırımında bulunmaları halinde ödemeyi kabul ettikleri vergilere ilişkin olarak vergi incelemesi yapılmayacaktır.

Kanunun gelir ve kurumlar vergisi matrah artırımı yönünden ilgili dönemlere ilişkin vergi incelemesi yapılmayacağına dair hükmü, vergi idaresinin bu dönemlere ilişkin ödenmesi gereken verginin doğru belirlenip belirlenmediğine ilişkin bir yürütme işleminde bulunmayacağı anlamı taşımaktadır. Mükellefin matrah artırımında bulunması, matrah artırımına esas vergilendirme dönemi için istisnai bir pişmanlık hükmü uygulaması şeklinde değerlendirilebilir. Mükellefin matrah artırımında bulunduğu döneme ilişkin, ihbar durumu dahil herhangi bir nedenle vergi zıyaının tespitine ve tarhiyat istenmesine dair vergi incelemesi yapılamaz.

Kanunun gelir stopaj, kurumlar stopaj yönünden kullandığı kavram ise “vergi artırımı” dır. Gelir stopaj ve kurumlar stopaj, mükelleflerin sorumlu sıfatıyla başka mükellefler adına vergi idaresine aktarmakla yükümlü oldukları vergi türleridir. Bu çerçevede vergi artırımı kavramı vergi tekniği yönünden vergi türlerinin doğası gereği kullanılmaktadır. Kanun mükelleflerin artırılan vergileri ödemeyi kabul etmeleri şartına bağlı olarak artırıma konu ödemeler nedeniyle inceleme yapılmayacağını hükme bağlamıştır. Bu incelememe durumunun sorumlu sıfatıyla vergi artırımında bulunan mükellefler için ve vergi artırımına konu ilgili ödemelerle sınırlı olarak dikkate alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Kendilerine ödeme yapılan ve kendileri adına vergi kesilen mükelleflerin(stopaja konu ödemeyi tasarruf eden) incelenmesini engelleyen bir hüküm olarak da değerlendirilmemesi gerekir.

Kanunun katma değer vergisi yönünden de kullandığı kavram “vergi artırımı”dır. Bu durum da katma değer vergisinde indirim mekanizmasının kullanılması ve ödenecek verginin hesaplanan vergi ve indirilecek vergi kıyaslanmasıyla belirlenmesi tekniği nedeniyle olağandır. Yıllık olarak hesaplanan katma değer vergisinin artırılması ve bu verginin ödenmesinin kabulü çerçevesinde ilgili yıllara ilişkin katma değer vergisi incelemesi yapılmayacaktır.

Vergi ve matrah artırımında bulunulması durumunda vergi incelemesi yapılmayacağı şeklindeki düzenlemelerin, vergi incelemesinin amacı çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Vergi incelemesinden maksadın, ödenmesi gereken verginin doğruluğunun belirlenmesi olduğu dikkate alındığında, artırıma konu matrah ve vergi unsurları konusunda herhangi bir zıya olup olmadığına dair inceleme yapılamayacağının anlaşılması gerekmektedir. Bu çerçevede mükelleflerin usul hukuku açısından, ilgili dönemlere ilişkin defterlerini ve belgelerini saklama yükümlülüklerinin kalkmadığı dikkate alınmalıdır. Buna koşut olarak Vergi Usul Kanunu’nun usul hükümleri çerçevesinde yapılabilecek kontroller ve başka bir mükellefle yapılan işlem esas olmak üzere gereksinim halinde karşıt kontrol niteliğindeki bilgi-belge tetkiki yönünden arz ve ibraz yükümlülüklerinin kalkmadığı doğrultusunda değerlendirme yapmak gerekmektedir.